نظریه چیست ؟ مفهوم کدام است ؟ نقش این دو در تحقیق کدام است ؟

 نظزیه

هدف اساسی علم ، تدوین نظریه است . (( یک نظریه مجموعه ای از سازه ها ( مفاهیم ) ، تعاریف و گزاره های به هم مرتبط است که از طریق مشخص ساختن روابط بین متغیرها ، با هدف تبیین و پیش بینی پدیده ها ، دید نظام یافته ای از پدیده ها ارائه می کند ( کرلینجر ،1374 :29 ) .

تعاریف دیگر برای نظریه

1. برخی دانشمندان علوم اجتماعی نظریه را به هر نوع مفهوم سازی اطلاق میکنند .

2. نظریه تبیینی منظم برای مشاهداتی است که با جنبه خاصی از زندگی ا رتباط دارند: مثلاً بزهکاری نوجوانان یا شاید قشربندی اجتماعی یا انقلاب سیاسی

از بعد دیگر نظریه نظامی منطقی- قیاسی است که شامل مجموعه ای از مفاهیم مرتبط به هم میباشد که ویژگی قابل آزمون بودن آن را میتوان به طور قیاسی انتزاع نمود.

مفهوم

واژه  مفهوم  : انتزاع حاصل از کلیت موارد خاص را بیان می کند . « وزن » یک مفهوم است . این واژه

مشاهدات متعدد از چیزهایی را که کم و بیش سنگین یا سبک هستند ، بیان می کند ( کرلینجر ،1374: 62 ) .

در تعقل و تفکر از زبان استفاده میشود زبان خود شیوه ارتباطی است که متشکل از نماد ها و قوانین است که میتوان آن ها را به روش های گونگون ترکیب کرد . یکی از مهم ترین نماد های زبان که به ویژه به پژوهش مربوط است مفهوم میباشد . مفهوم مانند نماد های دیگر امری انتزاعی است به معنای چیزی که بر یک شیئ دلالت میکند و یا به معنای یکی از ویژگی های شیئ و یک پدیده رفتاری است.

مفاهیم از دیدگاه جاناتان ترنر

جاناتان ترنر Jonathan Turner مفاهیم را «مصالح اساسی برای ساختمان نظریه» می نامد. مفاهیم عنصرهای مجردی هستند که نماینده انواع پدیده های درون حوزه مطالعه اند. برای مثال مفاهیم مرتبط با بزهکار ینوجوانان شامل ننوجوانان و بزهکاری است.  (ص 20 از کتاب ارل ببی)

در واقع نظریه علمی اجتماعی با آنچه «هست» سر و کار دارد، نه با آنچه «باید باشد». ص 63 ارل ببی)

در مدل قیاسی، تحقیق برای آزمون نظریه ها به کار می رود.  در مدل استقرایی، نظریه ها از تحلل داده های تحقیق به دست می آیند. (ص 146 ارل ببی)

اصطلاح فنی برای تصاویر ذهنی ما، «پنداشتها» (conceptions) نامیده می شود. این تصاویر ذهنی را نمی توان مستقیماً از طریق ارتباط منتقل کرد. اصطلاحاتی که با مفاهیم ذهنهای جداگانه ما مرتبطند این امکان را برایمان فراهیم می سازند که در باره منظورمان از این اصطلاحات با یکدیگر ارتباط و در نهایت توافق برقرار کنیم. فرآیند رسیدن به توافق را «مفهوم سازی» و نتیجه آن را «مفهوم» می نامند. (ص 251 – ارل ببی)

بدون داشتن توافقی کارآ (working agreement) در باره معنای کلمات و اصطلاحات ذهنی مان نمی توانیم به نحوی معنادار سوالات را مورد تحقیق قرار دهیم. (ص 256 ارل ببی)

روشن ساختن مفاهیم در تحقیق اجتماعی فرآیندی مداوم است. در برخی از شکلهای تحقیق کیفی، مشخص کردن مفهوم عامل اصلی جمع آوری داده هاست. (ص262 ارل ببی)

علوم انسانی- اجتماعی کدامند ؟ درباره چه سخن میگوید ؟

 هدف علوم اجتماعی تولید مجموعه ای روز افزون از معرفت قابل اعتماد است . چنین معرفتی ما را قادر میسازد تا پدیده های تجربی مورد علاقه خود را پیش بینی و درک کنیم .

افزون بر این ، مجموعه ای قابل اعتماد از معرفت را میتوان برای بهبود وضع بشر به کار گرفت .

به علوم انسانی علم میگویند زیرا برای دستیابی به به جواب مساله دارای رهیافتی علمی است

ما میتوانیم طبیعت را بشناسیم . فرضی که ما میتوانیم طبیعت را بشناسیم قابل اثبات تر از فرضی نیست که عقیده دارد طبیعت منظم قانون مند است . این فرض بیان میکند که انسان همانند دیگر عینیتها شرایط و پدیده های جزئی از طبیعت است . اگر چه ما ویژگی های خاص و بی نظیری داریم ،اما با همان روش هایی که طبیعت مورد مطالعه قرار میگیرد . زندگی انسان نیز قابل مطالعه است . پدیده های فردی و اجتماعی الگویی تکرار پذیر ، منظم و قابل شناخت و بررسی علمی است ذهن انسان نه تنها قادر به شناخت طبیعت است بلکه خود و افکار دیگران را نیز میتواند بشناسد .

علم چیست ؟ چه نسبتی بین علم ،اخلاق ،دین و سیاست وجود دارد ؟

دانشمندان عقیده دارند که بین انسانهاو دنیای خارج رابطهای برقرار میشود و شناخت محصول تجربه انسانی با توجه به دنیای فیزیکی زیستس و اجتماعی پیرامون اوست و این شناخت را علم منامند.

شناختی که بصورت نظام یافته (مبتنی بر نظم و ترتیب و بیانگر روابط علت و معلولی بین پدیده ها بودهخ و بر اساس روش های قابل اطمینان تحصیل شده و قابل استدلال یا اثبات بوده و واقع بنیاد و عاری از رازش هاو قضاوت های شخصی باشند علم نامیده میشود .

معنای اصلی و نخستین علم ، دانستن در برابر ندانستن است .  

 

فرانسیس بیکن : ما از قوانین طبیعت برای تسلط بر طبیعت و مهار آن اطاعت می کنیم .اما قبل از هر چیز باید این قوانین را بشناسیم . پس می توان گفت :

( علم در جستجوی کشف قوانینی جهانی است تا با آن جهان پیرامون را بشناسد و پدیده ها را در حوزه میل و اراده انسان قرار دهد( ساروخانی ، 1385 : 18 ) .

پوپر معتقد است تنها هدف علم ، پیدا کردن تفاسیر Explanation رضایتبخش برای پدیده های محتاج به تفسیر است که با آنها مواجه می شویم (ازکیا ،1382: 30 ). در نتیجه هدف علم ، توصیف و تبیین واقعیت هاست (ازکیا ،1382: 31 ).

کرلینگر : ( وظیفه علم ... عبارت است از ایجاد قوانین کلی که رفتار چیزها یا رویدادهای تجربی را که علم با آنها در ارتباط است  ، در بر می گیرد و بدین وسیله ما را قادر می سازد تا دانش خود درباره رویدادهای شناخته شده و مجزا را با یکدیگر پیوند دهیم و درباره رویدادهایی که تا کنون برای ما ناشناخته بوده است پیش بینی های معتبر به عمل آوریم ( ساروخانی ، 1385 : 18 ) .

 نسبت میان علم سیاست

 علم چیزی نیست که سیاست به آن دست درازی نکند. بخصوص، علوم اجتماعی بخشی از زندگی اجتماعی است. ماه چیزهایی را مطالعه م یکنیم که برای مردم اهمیت دارند، چیزهایی که آنان احساسات شخصی خلل ناپذیری به آنها دارندو چیزهایی که در زندگی آنان تأثیر می گذارند. (932 ارل ببی